W jaki sposób nauczanie Jakuba na temat wiary (2,14-26), nie zaprzecza ale uzupełnia nauczanie Pawła na ten temat z listu do Rzymian (3,21-31).

Teraz zaś poza Prawem objawiła się sprawiedliwość Boga, o której świadectwo dają Prawo i Prorocy. A sprawiedliwość Boża spełniła się we wszystkich wierzących dzięki przyjęciu wiary w Jezusa Chrystusa. Nie ma bowiem różnicy: wszyscy zgrzeszyli i utracili chwałę Boga, darmo natomiast dostąpili usprawiedliwienia dzięki Jego darowi, dzięki odkupieniu dokonanemu przez Chrystusa Jezusa. Jego to Bóg ustanowił ofiarą przebłagalną przez wiarę i przelanie Jego krwi, chcąc okazać w ten sposób swoją sprawiedliwość dzięki której odpuszcza dawniej popełnione grzechy. Sprawiła to cierpliwość Boga, który chce okazać swoją sprawiedliwość w obecnym czasie i jako sprawiedliwy udziela usprawiedliwienia każdemu, kto przyjmuje wiarę w Jezusa. Gdzież więc powód do chełpliwości? - Wykluczony. Jakim prawem? Prawem domagającym się uczynków? - Nie! Prawem wiary. Sądzimy bowiem, że człowiek doznaje usprawiedliwienia dzięki wierze, bez uczynków nakazanych przez Prawo. Czyż Bóg miałby być jedynie Bogiem Żydów? Czyż nie jest także Bogiem pogan? Oczywiście, że i pogan, skoro jest jedynym Bogiem, który obrzezanym udziela usprawiedliwienia dzięki wierze oraz nie obrzezanym również dzięki wierze. Czyż więc poprzez wiarę przekreślamy Prawo? Wręcz przeciwnie. My Prawo umacniamy.
(Rz 3,21-31 BP).

Cóż pomoże, bracia moi, jeśliby ktoś twierdził, że wierzy, a nie spełniałyby uczynków? Czyż taka wiara może go zbawić? Gdyby brat lub siostra nie mieli się w co ubrać i brakło im codziennego chleba, a ktoś z was im powie: Idźcie w pokoju, ogrzejcie się i nasyćcie - a nie da im tego, co jest konieczne do życia, to cóż mu to pomoże? Tak też wiara nie przejawiająca się w czynach martwa jest sama w sobie. Lecz powie ktoś: Ty masz wiarę, ja zaś mam uczynki. - Pokaż mi twoją wiarę bez uczynków, a ja z uczynków moich pokażę ci wiarę. Ty wierzysz, że Bóg jest jeden? - Dobrze czynisz; ale demony też wierzą i drżą. A czy chcesz przekonać się, słaby człowiecze, że wiara bez uczynków jest bezowocna? Czyż praojciec nasz Abraham nie dzięki uczynkom został usprawiedliwiony, złożywszy syna Izaaka na ołtarzu ofiarnym? Widzisz więc, że wiara współdziała z uczynkami i dzięki uczynkom stała się doskonałą. Tak wypełniło się Pismo, które mówi: „Uwierzył Abraham Bogu i poczytano mu to za sprawiedliwość", i nazwany został przyjacielem Boga. Widzicie więc, że człowiek dostępuje usprawiedliwienia dzięki uczynkom, a nie przez samą tylko wiarę. Podobnie też i nierządnica Rahab czyż nie dzięki uczynkom dostąpiła usprawiedliwienia, przyjmując zwiadowców a inną drogą ich wyprawiając? Jak bowiem ciało bez ducha jest martwe, tak też martwa jest wiara bez uczynków.
(Jk 2,14-26 BP)

Niewątpliwym faktem jest to, że Pismo nie zaprzecza samo sobie, zaś fragmenty pozornie sprzeczne uzupełniają się wzajemnie. Pismo jest najlepszym komentarzem do samego siebie. Zobaczymy więc wypowiedzi Pawła i Jakuba w świetle innych fragmentów Biblii. Następnie porównamy powyższe dwa teksty, szukając w nich wzajemnych uzupełnień.

Teraz zaś poza Prawem objawiła się sprawiedliwość Boga, o której świadectwo dają Prawo i Prorocy. Paweł mówi tu o tym, że Bóg objawił swoją sprawiedliwość w sposób niezależny od reguł Prawa (Tory). W sposób niezależny choć nie w sposób niezgodny z Prawem, gdyż ono jak i Prorocy wskazują na konieczność zapłaty za grzech i sposób w jaki się to dokona. Pismo jeszcze przed przyjściem Jezusa mówi, że to od Boga pochodzi sprawiedliwość i świętość. Paweł mówi tu o sprawiedliwości wypływającej z łaski i realizującej się w łasce, niezależnej zaś od uczynków.

A sprawiedliwość Boża spełniła się we wszystkich wierzących dzięki przyjęciu wiary w Jezusa Chrystusa. Nie ma bowiem różnicy: wszyscy zgrzeszyli i utracili chwałę Boga, darmo natomiast dostąpili usprawiedliwienia ¹dzięki Jego darowi, dzięki odkupieniu dokonanemu przez Chrystusa Jezusa. Sprawiedliwość Boża „dostąpiła pełni" w tych, którzy przyjęli dar wiary w Jezusie. Ci, którzy przyjęli dar odkupienia w swoje życie przyjęli Boży sposób sprawiedliwości, sprawiedliwości pochodzącej nie z ciała lecz z Boga.Dlatego, że zapłatą za grzech jest śmierć² nie ma miejsca na późniejsze „wykazanie się" własną sprawiedliwością³ .Dopiero po usprawiedliwieniu przez krew Jezusa nasze czyny mają wartość⁴ przed Bogiem. Pełnia sprawiedliwości oznacza to, że człowiek przyjmujący Boże odkupienie w Jezusie staje się w oczach Boga sprawiedliwym poprzez Jezusa i zdolnym do dzieł sprawiedliwości. Paweł konsekwentnie widząc usprawiedliwienie dzięki wierze, tak pisze do Efezjan: „Jesteśmy bowiem dziełem Bożym; to Bóg w Chrystusie Jezusie stworzył nas, byśmy pełnili dobre uczynki, przygotowane zresztą u Boga od dawna do spełniania przez nas."⁵

Sądzimy bowiem, że człowiek doznaje usprawiedliwienia dzięki wierze, bez uczynków nakazanych przez Prawo.⁶ Przed Bogiem człowiek może zostać uznanym za sprawiedliwego tylko w Jezusie. Wypełnianie czynów nakazanych w Prawie (Torze) w celu zapracowania na Boże zbawienie sprawia, że ufność człowiek pokłada w samym sobie i swoich staraniach a nie w samym Bogu. Jednak uczynki (jak to wykaże Jakub) są owocami sprawiedliwości pochodzącej od Boga.

Czyż więc poprzez wiarę przekreślamy Prawo? Wręcz przeciwnie. My Prawo umacniamy. Celem Prawa było ukazanie świętości Boga i pokazania standardów Jego postępowania. Niewątpliwie dorównanie Bogu jest poza naszymi możliwościami. Dlatego Bóg dał inną drogę - Jezusa. Gdy zawierzymy Bogu i przyjmiemy ofiarę Jezusa nie przekreślamy Prawa. Dajemy jedynie możliwość Bogu by je wypełniał w nas poprzez Swego Ducha⁷. Jezus powiedział: „Nie sądźcie, że przyszedłem znieść Prawo albo Proroków. Nie przyszedłem znieść, ale wypełnić."⁸Gdy dajemy wiarę Jezusowi On w nas rozpoczyna swe życie⁹ . Stajemy teraz by pełnić z Bożą pomocą dobre czyny do których zostaliśmy powołani, „jesteśmy bowiem Jego dziełem, stworzeni w Chrystusie Jezusie dla dobrych czynów, które Bóg z góry przygotował, abyśmy je pełnili."¹⁰

Lecz powie ktoś: Ty masz wiarę, ja zaś mam uczynki. - Pokaż mi twoją wiarę bez uczynków, a ja z uczynków moich pokażę ci wiarę. Ty wierzysz, że Bóg jest jeden? - Dobrze czynisz; ale demony też wierzą i drżą. A czy chcesz przekonać się, słaby człowiecze, że wiara bez uczynków jest bezowocna? Czyż praojciec nasz Abraham nie dzięki uczynkom został usprawiedliwiony, złożywszy syna Izaaka na ołtarzu ofiarnym? Wyraźnie Jakub rozgranicza tu wiarę w istnienie Boga od wiary (zaufania) Bogu. Wierze w Boga niekoniecznie muszą towarzyszyć uczynki, dzieje się często tak z powodu lęku. Taki „wierzący" nie znając naprawdę Boga, nie jest pewien Jego reakcji, nie do końca też pewien Bożych oczekiwań. Gdy zaś wierzy się Bogu, jest się gotowym nawet do irracjonalnych czynów, jeśli tylko On ich żąda. Tak więc Abraham był gotów złożyć w ofierze Izaaka, gdyż wierzył Bogu, i w to, że On może wskrzesić jego syna¹².

Widzisz więc, że wiara współdziała z uczynkami i dzięki uczynkom stała się doskonałą. Tak wypełniło się Pismo, które mówi: „Uwierzył Abraham Bogu i poczytano mu to za sprawiedliwość", i nazwany został przyjacielem Boga. Same uczynki nie mogą nikogo zbawić, zaś sama wiara w istnienie Boga nie motywuje do działania¹³. Jeśli jednak wierzy się Bogu, wiara ta zaczyna współpracować z uczynkami. Uczynki są więc niejako owocami zaufania (wiary) Bogu. Dzięki uczynkom wiara (zaufanie do Boga) może się rozwijać. Jeśli uczynki wypływają z zaufania do Boga powoduje to lepsze poznanie Boga i sposobów jego działania, co znów powoduje wzrost wiary.

Widzicie więc, że człowiek dostępuje usprawiedliwienia dzięki uczynkom, a nie przez samą tylko wiarę. Podobnie też i nierządnica Rahab czyż nie dzięki uczynkom dostąpiła usprawiedliwienia, przyjmując zwiadowców a inną drogą ich wyprawiając? Jak bowiem ciało bez ducha jest martwe, tak też martwa jest wiara bez uczynków. Człowiek, który tak jak Abraham nie szuka własnej woli lecz woli Boga, przez Niego zostaje uznanym za sprawiedliwego (dostępuje usprawiedliwienia). Nie chodzi tu o to, że dzięki uczynkom człowiek zostaje usprawiedliwiony, raczej należałoby powiedzieć: „sprawiedliwość człowieka jest widoczna dzięki uczynkom". Rahab wykonała uczynki lecz czyny jej szły za wiarą w to, że to Bóg przysłał wywiadowców i On już wydał miasto w ich ręce. Uznała ona Boga jako Pana całej ziemi: „(...) Pan, Bóg wasz, jest Bogiem wysoko na niebie i nisko na ziemi"¹⁴ . Pewnikiem jest, że wiara bez uczynków jest martwa, obrazem jakiego użył tu Jakub jest ciało bez ducha, które nie tylko nie rośnie, ale nawet nie trwa w tym samym stanie lecz się rozkłada. Podobnie jest z wiarą bez uczynków, nie wytrwa ona nawet na tym samych poziomie lecz będzie z dnia na dzień słabnąć.

Poniżej w zestawieniu omówię bardziej rażące „sprzeczności" pomiędzy wypowiedziami Jakuba i Pawła.

Człowiek zostaje uznany za sprawiedliwego dzięki wierze (zaufaniu) Bogu nie przez wypełnianie uczynków, jednak uczynki są miernikiem wiary. Pokazują czy wiara ta to tylko puste słowa czy też styl życia.
Jakub	Paweł
Cóż pomoże, bracia moi, jeśliby ktoś twierdził, że wierzy, a nie spełniałyby uczynków? Czyż taka wiara może go zbawić?	Sądzimy bowiem, że człowiek doznaje usprawiedliwienia dzięki wierze, bez uczynków nakazanych przez Prawo.

Przede wszystkim należy zaznaczyć to, że Abraham żył przed Jezusem wiec ofiara zastępcza w Jego krwi jeszcze się nie dokonała. Jednak już tu widzimy, że czyny Abrahama poprzedzone są wiarą. Gdyż Abraham zaufał Bogu wynikiem czego stał się zdolny do złożenia ofiary. Zaś przez sam fakt ofiary jego wiara się wydoskonaliła. Usprawiedliwiony został zatem Abraham *przez* wiarę *dzięki* uczynkom. My zaś mamy darmowe usprawiedliwienie w Jezusie *przez* wiarę *dzięki* śmierci Jezusa. Ofiara została złożona, do nas należy jedynie jej przyjęcie¹⁵.
Czyż praojciec nasz Abraham nie dzięki uczynkom został usprawiedliwiony, złożywszy syna Izaaka na ołtarzu ofiarnym? Widzisz więc, że wiara współdziała z uczynkami i dzięki uczynkom stała się doskonałą. Tak wypełniło się Pismo, które mówi: „Uwierzył Abraham Bogu i poczytano mu to za sprawiedliwość", i nazwany został przyjacielem Boga. Widzicie więc, że człowiek dostępuje usprawiedliwienia dzięki uczynkom, a nie przez samą tylko wiarę.	A sprawiedliwość Boża spełniła się we wszystkich wierzących dzięki przyjęciu wiary w Jezusa Chrystusa. Nie ma bowiem różnicy: wszyscy zgrzeszyli i utracili chwałę Boga, darmo natomiast dostąpili usprawiedliwienia dzięki Jego darowi, dzięki odkupieniu dokonanemu przez Chrystusa Jezusa.

Wiara bez uczynków zamiera, ludzie będący wokół nas powinni częściej widzieć naszą wiarę niż o niej słyszeć. Bóg poprzez swoją cierpliwość pragnie nas uczynić sprawiedliwymi nie tylko po to abyśmy tylko *byli* sprawiedliwymi ale abyśmy *czynili* sprawiedliwość. Podobnie i Jezus za swojego ziemskiego życia *czynił* wolę Ojca.
Tak też wiara nie przejawiająca się w czynach martwa jest sama w sobie. Pokaż mi twoją wiarę bez uczynków, a ja z uczynków moich pokażę ci wiarę.	Sprawiła to cierpliwość Boga, który chce okazać swoją sprawiedliwość w obecnym czasie i jako sprawiedliwy udziela usprawiedliwienia każdemu, kto przyjmuje wiarę w Jezusa.

Wiara bez uzewnętrzniania się zamiera, uczynki są zaś tym elementem który wiarę nieustannie odświeża, stawiając nas w nieustannej potrzebie przed Bogiem. Wiara więc nie przekreśla Prawa (zarówno ani Tory ani prawa moralnego). Poprzez przyjęcie odkupienia w Jezusie uznajemy rację Tory w potrzebie ofiary zastępczej za grzech oraz otrzymujemy nowe życie w Jezusie by pełnić dobre czyny dla których zostaliśmy stworzeni.
Jak bowiem ciało bez ducha jest martwe, tak też martwa jest wiara bez uczynków.	Czyż więc poprzez wiarę przekreślamy Prawo? Wręcz przeciwnie. My Prawo umacniamy.

Jak widać słowa Jakuba i Pawła uzupełniają się, wskazując na dwa aspekty życia chrześcijańskiego. Paweł mówi o źródle usprawiedliwienia - Bogu i o początku sprawiedliwości w życiu człowieka - wierze w odkupieńcze dzieło Jezusa i aktywne przyjęcie go. Jakub zaś mówi o skutkach prawdziwej wiary i owocach usprawiedliwienia - uczynkach, będących miernikiem sprawiedliwości (jako obrazu Boga) i żywotności wiary. Obydwaj pisarze są zdania, że wszystko w życiu chrześcijanina ma swoje źródło w Bogu. To Bóg jest sprawcą usprawiedliwienia (w sensie zbawczym) brak tu więc jakiegokolwiek miejsca na własną chełpliwość czy samozadowolenie. Wynikiem usprawiedliwienia jest sprawiedliwość (pochodząca od Boga), która daje nam możliwość wypełniania dobrych czynów do których zresztą zostaliśmy stworzeni¹⁶. Prawdziwa wiara prowadzi do uzewnętrznienia się w uczynkach, które to powodują jej rozwój, możliwe jest to wszystko tylko w środowisku pełnego zaufania do Boga. Bóg stworzył nas do czynu, Jakub nakłania chrześcijan do aktywności, która jest wskaźnikiem wiary jak i powołaniem¹⁷.

Jako podsumowanie mogą posłużyć słowa Pawła: „Jest to nauka ze wszech miar zasługująca na wiarę. Chciałbym, abyś z całą stanowczością i nieustannie przypominał, że ci, którzy wierzą w Boga, mają też zabiegać usilnie o dobre uczynki, gdyż jest to jedynie pożądane i pożyteczne dla człowieka."¹⁸

1. Słowa tłumaczone tu jako: sprawiedliwy, usprawiedliwiony to greckie słowo: dikaioV (dikaios) - dosł.: być uznanym za sprawiedliwego.
2. Rz 6,23.
3. Por. Ga 3,10
4. Choć dalej wartość niezbawczą.
5. Ef 2,10 (BW-P)
6.Ga 2,16 lecz również: „Oto przez swoją zatwardziałość i serce nieskłonne do nawrócenia skarbisz sobie gniew na dzień gniewu i objawienia się sprawiedliwego sądu Boga, który odda każdemu według uczynków jego: tym, którzy przez wytrwałość w dobrych uczynkach szukają chwały, czci i nieśmiertelności - życie wieczne; tym zaś, którzy są przekorni, za prawdą pójść nie chcą, a oddają się nieprawości - gniew i oburzenie." Rz 2,7 BT. Patrz też 2 Kor 5,10; Paweł mówi także o uczynkach „godnych pokuty (nawrócenia)" Dz 26,20.
7. Por. 2 Kor 9,8.
8. Mt 5,17 BT.
9. Por. Ga 2,20
10. Ef 2,10. (Patrz też Tt 3,8;1 Kor 1,2;7,15).
11. Por. Mt 25,31-46: Jezus w przypowieści wyraźnie pokazuje, że nie ci wejdą do Jego królestwa, którzy wołają: „Panie, Panie". Czyli nie ci, którzy uważają się za wierzących, lecz ci znajdą się z Jezusem, którzy przez wiarę i czyny są Jego naśladowcami. Patrz też 1P 1,5.
12. Hbr 11,17-19
13.Sama wiara w Boga (Jego istnienie) nie zbawia, gdyż w tym przypadku zbawione byłyby demony(!).
14. Joz 2,11b (BT) (por. Hbr 11.31).
15. Przyjęcie ofiary Jezusa wiąże się jednak także z aktywnością, zestawić można tą sytuację z przypowieścią o synu marnotrawnym, który „wstał i poszedł" do domu ojca - Łk15,18.
16. Ef 2,10.
17. Warto tu też wspomnieć o wartości „świadectwa uczynków" przed osobami niewierzącymi. Często ludzie nieodrodzeni mają dość słuchania o „dobrym" Bogu, nigdy zaś nie doświadczyli niczego dobrego od tych, którzy o Nim mówią. Dlatego ważne jest by dobre czyny były widoczne dla ludzi z poza Kościoła, wtedy dopiero będą oni uważnie słuchać o Bogu a często sami będą pytać się co chrześcijanie mają do powiedzenia o Bogu.
18. Tt 3,8.